Streszczenia i opracowania lektur szkolnych klp klp.pl
„Ludzie bezdomni” to powieść o czasach współczesnych pokoleniu Stefana Żeromskiego. Utwór ukazuje panoramę ówczesnego społeczeństwa, pełnego konfliktów i kontrastów. akcja rozgrywa się w Warszawie oraz w dwóch miejscowościach na prowincji, wybranych tak, aby przybliżały odbiorcom najważniejsze ówczesne problemy. Czytelnik poznaje więc życie warszawskich robotników i elitarnej inteligencji, chłopów z majątku w Cisach a także górników z Zagłębia. Ta szeroka panorama życia w kraju została ponadto zestawiona z cywilizacją Paryża – miasta, które od roku 1889 było powszechnie uznawane za centrum ówczesnego świata.

Pisarz nie zapomniał również o Polakach zesłanych na Syberię, których losy przybliżył dzięki listom Wacława Podborskiego do siostry. Głównym bohaterem „Ludzi bezdomnych” – i swoistym przewodnikiem po ówczesnych sprawach społecznych – Żeromski uczynił młodego i niezwykle wrażliwego na ludzką krzywdę oraz niesprawiedliwość lekarza-inteligenta, który znał życie i problemy biedoty z własnych doświadczeń. Tomasz Judym stał się obserwatorem, który dostrzegał najważniejsze sprawy epoki – życie najniższych warstw: robotników wielkoprzemysłowych i rolnych.

Stefan Żeromski już we wcześniejszych utworach, takich jak: „Siłaczka”, „Doktor Piotr”, „Promień”, poruszał kwestie, dotyczące życia najbiedniejszych warstw społeczeństwa polskiego. W „Ludziach bezdomnych” temat ten został potraktowany szerzej, nie ograniczał się do dziejów jednego inteligenta, próbującego podjąć walkę z otaczającą go rzeczywistością. To przede wszystkim panorama współczesności polskiej na przełomie XIX i XX wieku, wpisana w losy głównego bohatera.

Losy Tomasza Judyma zostały ukazane w kontekście szeroko potraktowanych losów polskich. Bohater Żeromskiego ma charakterystyczny rodowód społeczny. Wywodzi się z rodziny, należącej do warszawskiej biedoty, zna jej życie od wewnątrz i jest świadomy problemów, z którymi muszą borykać się najbiedniejsi. Pozostali bohaterowie poszerzają charakterystykę świata przedstawionego. Wacław Podborski utożsamia losy zesłańców w głąb Rosji. Leszczykowski wprowadza do powieści zagadnienia, związane ze sprawami ruchów powstańczych. Węglichowski i Krzywosąd poruszają problem konfrontacji „starych” z młodymi. Czytelnik poznaje również środowisko feudalno-kapitalistyczne dzięki postaciom pani Niewadzkiej i Karbowskiego. Bohaterowie dalszego planu tworzą tło obyczajowe i psychologiczne dla postaci pierwszoplanowych. Dzięki temu obraz świata przedstawionego jest niezwykle bogaty i ukazuje rozmaitość środowisk społecznych w końcu XIX wieku oraz niejednorodność ludzi.

„Ludzie bezdomni” ukazują świat wewnętrznie rozdarty, w którym występują dwa, ostro ze sobą skontrastowane środowiska: ziemiaństwo i burżuazja oraz klasa pracująca, reprezentowana przez robotników z Warszawy i Cisów oraz górników z Zagłębia. Panoramiczność społeczeństwa polskiego została wzbogacona dzięki wprowadzeniu epizodycznych postaci Żydów, oficerów, księży i dzieci. Żeromski uzyskał w ten sposób syntetyczne spojrzenie na współczesną mu rzeczywistość i stworzył powieść, która w zestawieniu z innymi polskimi utworami epoki stanowiła swoiste novum.

Do tej pory w literaturze pozytywistycznej przedstawiciele niższych klas byli wprowadzani przede wszystkim jako „przedmiot humanistycznych zabiegów klas wyższych”. Autor „Ludzi bezdomnych” wykreował nowy typ bohatera – człowieka wrażliwego i zaangażowanego w sprawy społeczne. Tomasz Judym jest zwolennikiem pozytywistycznego hasła „pracy u podstaw” oraz postępu cywilizacyjnego. W odróżnieniu od swych poprzedników chce jednak „wejść w lud”, aby oświecać, pomagać i wdrażać zdobyte w centrach cywilizacyjnych osiągnięcia nauki. Jest jednocześnie obserwatorem, który potrafi wyciągnąć odpowiednie wnioski, przekraczające w dużej mierze granice pozytywistycznego postrzegania świata.

Młody lekarz dostrzega, że przyczyny kontrastów w społeczeństwie są natury społecznej. Potrafi docenić piękno otaczającego go świata i bogactwo wielowiekowego dorobku ludzkiej kultury, które podziwia w Paryżu i Warszawie. Przez jakiś czas uczestniczy nawet w życiu ludzi bogatych, które ocenia jednak krytycznie. Jest świadomy, że owo próżniacze życie należy już do minionej epoki i nabiera cech reliktu. Temu światu bogactwa i przepychu przeciwstawiony jest brutalny w swych opisach świat klas pracujących. Rzeczywistość, w jakiej przyszło żyć najbiedniejszym, przytłacza realizmem i wiernością opisów. Czytelnik poznaje warunki życia i pracy ubogich robotników, ludzką nędzę i brzydotę mieszkań, w których żyje większa część społeczeństwa. Świat biedoty ukazany został oczami lekarza, który zdaje sobie sprawę z tego, że takie warunki życia są przyczyną wielu chorób, zwyrodnień i przedwczesnej śmierci.

Życie klas pracujących, ukazane z faktograficzną dokładnością, wydobywa klimat straszliwej nędzy społecznej. Żeromski posłużył się tu modernistyczną i naturalistyczną techniką opisu, aby maksymalnie zaakcentować biedę, brzydotę i brud warunków życia najuboższych klas. Jednocześnie z tak przedstawionego świata wypływa oskarżenie społeczne, które podkreśla w jakich warunkach żyją ludzie, którzy tworzą przecież materialne podstawy społecznego dobrobytu i cywilizacji przemysłowej.

Pisarz dokonał również swoistego uwznioślenia przedstawicieli klas pracujących, ukazując ich jako pięknych i silnych, podobnych do dzieł rzeźbiarzy antycznych. Dzięki metaforom i porównaniom praca człowieka pokazana została jako ujarzmienie sił przyrody. Jest to świat wyzysku, w którym jednak istnieją również ludzie, buntujący się przeciwko temu i podejmujący walkę z niesprawiedliwością. Świat klas pracujących obnażał zło społeczne i w zamierzeniu autora powieści miał ukazać nierozwiązane do tej pory zagadnienia i problemy. Podkreślał również fakt, że praca robotnika jest godna i należy go cenić jako twórcę nowoczesnej cywilizacji. Żeromski nie zapomniał również o aktywności ruchu robotniczego, choć sprawa ta, ze względu na cenzurę, została przedstawiona aluzyjnie w zachowaniu Wiktora Judyma, inżyniera Korzeckiego oraz tajemniczego „przemytnika-konspiratora”.

„Ludzi bezdomnych” ze względu na poruszaną problematykę oraz panoramiczny sposób ukazania społeczeństwa polskiego na przełomie XIX i XX wieku można określić mianem powieści społecznej. Autor w kontrastowy sposób ukazał ówczesne społeczeństwo, w dużej mierze skupiając się na klasie pracującej. Świat ludzi bogatych to świat kultury i piękna, obojętny na krzywdę społeczną. Rządzą nim feudalne wyobrażenia o wartościach lub pieniądz i ideologia mieszczańska. Natomiast świat klas pracujących przedstawiony został w sposób odsłaniający biedę, wyzysk i cierpienie ludzi najuboższych.



Polecasz ten artykuł?TAK NIEUdostępnij






  Dowiedz się więcej
1  Ludzie bezdomni - streszczenie szczegółowe
2  Ludzie bezdomni - plan wydarzeń
3  Idea a osobiste szczęście – wartości przeciwstawne czy do pogodzenia – postać doktora Judyma w „Ludziach bezdomnych” Stefana Żeromskiego